Grupa naukowców po raz pierwszy sporządza mapę etruskich korytarzy w stanowisku archeologicznym Veyes i odkrywa ukryty wymiar dziedzictwa italskiego.
Część ludzkiej przeszłości zapisana jest na powierzchni ziemi. Inna część jednak znajduje się w głębi jaskiń i schronień lub pod ziemią. W ten sposób stanowisko archeologiczne Veyes, starożytnego miasta etruskiego, ukazało zupełnie nowy wymiar swojej przeszłości. Zespół włoskich specjalistów zdołał sporządzić mapę rozległej i złożonej sieci podziemnej, składającej się z korytarzy, galerii i konstrukcji hydraulicznych, które rozciągają się pod widocznymi ruinami. Dotychczas nieznane, te podziemne przestrzenie zostały po raz pierwszy systematycznie naniesione na mapę. Pierwsze wnioski wydają się oczywiste: ta sieć podważa tradycyjne postrzeganie Veyes jako monumentalnego miejsca kultu, istniejącego wyłącznie na powierzchni.
Miasto pod miastem: nauka i technologia połączone w celu zbadania ukrytych tuneli
Projekt jest częścią nowego etapu badań w Parco archeologico di Veio, zainicjowanego przez włoskie Ministerstwo Kultury za pośrednictwem Dyrekcji Generalnej Muzeów. Prace związane z mapowaniem wymagały ścisłej współpracy między Museo Nazionale Etrusco di Villa Giulia a katedrą etruskologii Sapienza-Università di Roma.
Multidyscyplinarny charakter badań był jednym z kluczy do sukcesu projektu. Połączenie tradycyjnych wykopalisk archeologicznych z badaniami geofizycznymi i wykorzystaniem wysoko wyspecjalizowanych robotów pozwoliło na sporządzenie map niedostępnych obszarów bez naruszania oryginalnej struktury podłoża.
System podziemny: więcej niż tunele, cała żywa sieć
Eksperci stwierdzili, że przejścia te nie są zwykłymi przestrzeniami przejściowymi, ale stanowią ustrukturyzowany i funkcjonalny system. W ich skomplikowanej sieci znajdują się galerie, kanały wodne, cysterny, studnie i jeden szczególnie wyróżniający się element: duży święty basen obok świątyni Apolla w sanktuarium Portonaccio. Kompleks nie był ponadto odizolowany, ale łączył taras sanktuarium z równiną Campetti i doliną Cannetaccio, co oznacza, że system łączył różne sektory Veyes pod ziemią.
Prawdopodobnie ta sieć hydrauliczna służyła nie tylko do odprowadzania i magazynowania wody, ale także do celów rytualnych. Wielki święty basen obok świątyni postrzegany jest zatem jako miejsce oczyszczenia lub ceremonii, gdzie woda odgrywała kluczową rolę.
Łazik Magellano: pojazd kosmiczny do archeologii lądowej
Eksploracja tych przejść była możliwa dzięki wykorzystaniu autonomicznego łazika o nazwie Magellano, zaprojektowanego specjalnie do poruszania się w zamkniętych i wąskich przestrzeniach. Robot ten posiada układ zawieszenia inspirowany modelem „rocker-bogie” stosowanym w łazikach NASA wysłanych na Marsa (takich jak Spirit, Opportunity i Curiosity).
Gdy Magellano zagłębia się w podziemia, przesyła dane i obrazy w czasie rzeczywistym dzięki łączu radiowemu, które pozwala badaczom monitorować jego postępy z zewnątrz. Technologia ta umożliwiła bezpieczne badanie podziemnych przestrzeni, z poszanowaniem etruskich struktur i bez naruszania integralności stanowiska archeologicznego.
Przykład inżynierii wodnej i urbanistyki Etrusków
Podziemna sieć hydrauliczna świadczy o zaawansowanym stopniu planowania ze strony Etrusków. Kanały, studnie i cysterny wydają się być zaprojektowane w celu regulacji przepływu wody. Według naukowców, mogła ona zbierać wodę deszczową lub kierować wodę ze źródeł, zapewniając w ten sposób jej dystrybucję w różnych punktach sanktuarium.
Ponadto połączenie różnych obszarów, takich jak równina Campetti, taras sanktuarium i dolina Cannetaccio, wskazuje, że system ten powstał dzięki przemyślanej strategii budowlanej. Ta sieć hydrauliczna świadczy zatem o technicznej dominacji Etrusków nad otoczeniem, a także o ich zdolności do łączenia praktyczności z rytuałem.
Rytualny i symboliczny wymiar podziemnych przestrzeni
Oprócz funkcji hydraulicznej, podziemne przestrzenie miały również silny wymiar symboliczny. W szczególności wielki święty basen przywodzi na myśl praktyki oczyszczające lub być może inicjacyjne, które mogły stanowić część kultu w sanktuarium Portonaccio. Późniejsze ponowne wykorzystanie basenu w epoce rzymskiej, po podboju Veii w 396 r. p.n.e., świadczy o ciągłości i znaczeniu tego miejsca na przestrzeni czasu. Nawet pod nowymi formami politycznymi symboliczna głębia tego miejsca pozostała żywa.Wykorzystanie łazika podczas mapowania. 
Konserwacja i potencjał dla turystyki archeologicznej
Poprzez mapowanie i dokumentowanie tych przejść projekt otwiera nowe możliwości w zakresie konserwacji i interpretacji dziedzictwa. Według odpowiedzialnych władz można by zaprojektować kontrolowaną trasę podziemną, uzupełnioną interaktywnymi wystawami na powierzchni, która pozwoliłaby zwiedzającym zrozumieć ukrytą złożoność Veii.Ponadto wykorzystanie nowych technologii do badania stanowisk archeologicznych mogłoby stać się modelem powtarzalnym w innych miejscach. Przypadek Veii pokazuje, że możliwe jest promowanie archeologii bardziej szanującej starożytne struktury i bardziej dostępnej z edukacyjnego punktu widzenia.Słynne stanowisko archeologiczne Etrusków przestało być tylko starożytnym miastem, stając się żywym laboratorium archeologicznym, w którym innowacje technologiczne łączą się z tysiącletnią historią. Chociaż badania podziemne są nadal w początkowej fazie rozwoju, już zmieniły one nasze rozumienie tego miejsca: to, co wcześniej było ukryte, teraz pojawia się jako świadectwo etruskiej pomysłowości. Oczekuje się, że przyszłe kampanie pozwolą na rozszerzenie mapowania, optymalizację urządzeń badawczych i otwarcie niektórych odcinków dla publiczności, a wszystko to bez naruszania delikatności środowiska.
Tajemniczy wymiar Veii
To podziemne odkrycie po raz kolejny pokazuje, że dziedzictwo archeologiczne wykracza poza to, co widzimy. Starożytni Etruskowie, podobnie jak wiele innych ludów w przeszłości, pozostawili ślady również pod ziemią. Ukryta sieć tuneli, cystern i galerii świadczy w ten sposób o zaawansowanej technice, która łączyła użyteczność materialną z duchowością.
